Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Değişmeyen Maddeleri

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Değişmeyen Maddeleri

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası günümüze kadar yirmi bir kez değişikliğe uğramıştır.  Anayasanın ilk 4 maddesi ise değiştirilemez madde hükümleri arasında yer almaktadır. Devletin şekli, Cumhuriyetin niteliği, Devletin bütünlüğü, Resmi dili, Bayrağı, Milli marşı ve Başkentini ortaya koyan maddelerin değiştirilmesi ihtimalinin önüne ise anayasanın dördüncü madde hükmü ile geçilmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası veya 1982 Anayasası, 9 Kasım 1982’den bu yana geçerli olarak yürürlükte almaktadır. Anayasa; Başlangıç, Genel Esaslar, Temel Haklar ve Ödevler, Cumhuriyetin Temel Organları, Mali ve Ekonomik Hükümler, Çeşitli Hükümler, Geçici Hükümler ve Son Hükümler olmak üzere toplam yedi bölümden oluşmakta olup. Anayasamızın ilk 4 maddesi ise değiştirilemektedir.

Değiştirilemez Anayasal Maddelerimiz ise şunlardır;

I. Devletin şekli

MADDE 1- Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.

II. Cumhuriyetin nitelikleri

MADDE 2- Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.

III. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti

MADDE 3- Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir.

Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır.

Millî marşı “İstiklal Marşı”dır.

Başkenti Ankara’dır.

IV. Değiştirilemeyecek hükümler

MADDE 4- Anayasanın 1 inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2 nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3 üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.

Bu tür maddelere İngilizcede “eternal/eternity clause” (“sonsuzluk maddesi”) veya “entrenched clause” (“köklü madde”) adı veriliyor. Aradaki detay farkı şudur: “Sonsuzluk maddeleri” pratikte değiştirilemeyen maddeler, “köklü maddeler” ise değiştirilmesi çok zor olan (ve bilerek bu şekilde tasarlanmış) maddelerdir.

Dil olarak baktığımızda, daha garantici bir hukuki doküman yazımında, 4. maddeye kendisini de dâhil etmek bu tür soru işaretlerini kaldırırdı. Örneğin: “Anayasanın 1’inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2’nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3’üncü maddesi [ve bunları koruyan işbu maddesi] hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.” Şekli 4. maddeyi değiştirip, onun üzerinden ilk 3 maddeyi değiştirebilir miyiz?” gibi bir soruların sorulmasının önü geçebilirdi.

Fakat Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli olan anayasayı kabul ediyorsak, 4. maddenin niyetinin, ilk 3 maddenin değiştirilemezliğini ilân etmek olduğu, bu anayasayı kabul etmemiz hâlinde o 3 maddeyi kesinlikle kabul etmemiz gerektiğini vurgulamaya çalıştığı rahatlıkla anlaşılabilecektir. 4. maddenin aynı zamanda 4. Kısım altında olduğu ve bu kısmın adının “Değiştirilemeyecek hükümler” olduğu da hatırlanmalıdır. Yani zaten 4. maddenin amacı, değiştirilemez olan hükümleri belirlemek.

Özetle, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının ilk üç maddesi, devletin bölünmez bütünlüğünü, devletin dili, bayrağı ve yönetim şekli ile alakalıdır. Anayasanın 4. Maddesi ise belirtilen 3 maddenin kati suretle değiştirilemeyeceğini, değiştirilmesinin teklif dahi edilemeyeceğini ifade etmektedir. Yıllar içinde sürece ve yönetime göre anayasa değişiklikleri yapılabilmektedir. Fakat bu değişiklikler anayasamızın ilk 4 maddesini kapsamamaktadır.